Reallønnsvekst og høgare ramme

– Når frontfagsramma i fjor vart anslått til 3,7 prosent, og vi ser at lønnsveksten for industrifunksjonærar og tilsette innan finans vart 5 prosent, er det tydeleg at mange i privat sektor ikkje forheld seg til den anslåtte frontfagsramma. Samtidig heng lønna til dei med høgare utdanning i offentleg sektor etter, i takt med at bemanningskrisen i stat og kommune aukar, sa Unio-leiar Ragnhild Lied under opningen av Unios inntektspolitiske konferanse.

– Høgt utdanna som er tilsette i kommunane og i staten tener no fleire hundre tusen kroner mindre enn dei som jobbar i industrien med like lang utdanning, sa Lied og viste til følgende døme:

• Ein kommunetilsett tente i fjor 115.000 kroner mindre enn ein industritilsett, og avstanden har auka over tid.
• For kommunetilsette med universitets- og høgskoleutdanning til og med fire år er skilnaden til industritilsette med like lang utdanning 194.000 kroner.
• For dei med UH-utdanning på meir enn fire år er skilnaden 270.000 kroner.
• For statsansatte med høgare utdanning er skilnaden til industrien også stor.

– Dette er uakseptabelt og ikkje det ein kan kalle ei ansvarleg eller rettferdig lønnsutvikling. Samtidig veit vi frå SSB si undersøking før jul at FOR mange har alt for lav eller beint fram negativ avkasting på utdanninga si. Det lønner seg rett og slett ikkje å ta høgre utdanning for mange av våre grupper, sa Lied.

Stillstand for likelønn

Når det gjeld likelønn for utdanningsgruppene, er det diverre også stillstand. Kvinner med høgare utdanning tener om lag 80 prosent av det menn med tilsvarande utdanning gjer.

– Kvinner er på frammarsj når det gjeld utdanning, men ikkje i lønnsstatistikken. Og vi skriv altså 8. mars 2023. Det er til å skjemmast over, sa Lied.

– Ser vi på lønnsveksten og bonusar til direktørar og leiarar i industrien, og ikkje minst i olje- og gassektoren, så har det sjeldan vore tydelegare at frontfaget berre gjeld for nokre, ikkje for alle. Det er ikkje berekraftig, verken for velferdsstaten eller for den koordinerte lønnsdannelsen, sa Lied.

Strekk i laget

I fjor på denne tida kravde Unio at frontfagsmodellen måtte praktiserast meir fleksibelt og at det måtte kompenserast for etterslepet. Det fekk LO til å sjå raudt og dei gjekk til harde åtak mot Unio.

– I år har pipa fått ein anna lyd. I år krev LO eit lønnsløft for dei kommunetilsette. Det er bra. Dei er på glid. Viss heile laget skal med, kan vi ikkje akseptere strekk i laget, sa Lied.

Rekruttere og behalde arbeidskraft

Ein viktig premiss for frontfagsmodellen er nemleg at privat og offentlig sektor skal stillast likt i konkurransen om arbeidskrafta. Leverer ikkje modellen på å rekruttere og behalde kvalifisert arbeidskraft som er kritisk for samfunnet, vil frontfagsmodellen forvitra og lønnsforskjellane for høgare utdanningsgrupper mellom offentleg og privat sektor vil auke.

– Når offentleg sektor taper kampen om høgt utdanna arbeidskraft fordi lønna er for lav og belastninga er for stor, er det på tide at både politikarane og arbeidsgjevarane vaknar.

Ansvarleg og rettferdig lønnsutvikling

Det er både eit politisk ansvar og eit arbeidsgiveransvar og sørge for og å betale for at vi har nok folk med høg kompetanse til å levere god nok kvalitet på tenestene frå det offentlege. Politikarane set både rammene, krava og måla for tenestene i offentleg sektor. Då må også statsbudsjettet ta høgde for at ein gjennom ein betre og meir rettferdig lønnspolitikk klarar å behalde og rekruttere nok kvalifiserte tilsette.

– På bakgrunn av prisanslaget i TBU, og med dei siste 3 åra friskt i minne, må Unio krevje reallønnvekst i år og det er heilt klart at vi vil krevje ei høgre ramme enn frontfaget, sa Lied.

– Det må til dersom vi ikkje berre skal klare å rekruttere, men også behalde tilsette med høgare utdanning i stat og kommune over heile landet. Og det må til dersom vi skal ha ein koordinert lønnsdannelse med ei ansvarleg og rettferdig lønnsutvikling, avslutta Lied.